اثر نوسان النینو بر اقلیم ایران​ دکتر ملکی پور

در زمان وقوع پدیده ال نینو رودباد جنب حاره درنیمکره شمالی به عرض های پائین تری منتقل شده و در واقع جانب شمالی سلول هدلی درموقعیتی نزدیکتر به استوا قرار می گیرد.در چنین حالتی پر فشارهای جنب حاره ای در منطقه خاور میانه به عرض های پائین تری جابجا شده و امکان نفوذ موج بادهای غربی را دردوره سرد به منطقه مدیترانه و دریای سرخ افزایش می دهند، نتیجه این فرآیندها افزایش بارش زمستانی ایران و بطور کل خاور میانه در سال های ال نینو خواهد بود.

سیل های بزرگ در طی النینو در مناطقی همچون پرو، شمال بولیوی و شیلی، سواحل شمالی آفریقا و مدیترانه شرقی، ایران و افغانستان.​

تقریباً تمامی تحقیقات انجام شده در ایران نیز رخداد ال نینو را با افزایش بارش های فراگیر در دوره سرد سال مرتبط می دانند

نتایج پژوهشگران در خاورمیانه نیز ارتباط پدیده انسو را با ناهنجاری های بارش بر روی منطقه نشان می دهد، بطوریکه سال های ال نینوی قوی با افزایش بارش زمستانی همراه بوده، همین پژوهش، نیز ارتباط پدیده انسو را با ناهنجاری های بارش بر روی منطقه نشان می دهد، بطوریکه سال های ال نینوی قوی با افزایش بارش زمستانی همراه بوده در عین حال جدیدترین خشکسالی ایران و جنوب غرب آسیا (خشکسالی ٢٠٠١ - 1998) با یکی از طولانی ترین و قویترین لانیناهای نیم قرن اخیر مرتبط دانسته شده و در واقع فاز سرد انسو علت اصلی خشکسالی اخیر معرفی گردیده است.

در مناطق مونسونی همچون هند، مدت زیادی است که نقش ال نینو بر میزان بارش تابستانی مورد مطالعه قرار گرفته است، با توجه به نتایج بدست آمده می توان گفت منطقه هند در طول سال های ال نینوی قوی کاهش بارش تابستانی قابل ملاحظه ای را نشان می دهد. فعالیت سیکلون های حاره ای نیز از فازهای گرم و سرد انسو تبعیت می کند. در کل، فازهای گرم با افزایش تعداد طوفان های حاره ای و هاریکن ها در اقیانوس آرام شرقی و کاهش تعداد آنها در خلیج مکزیک و دریای کارائیب همراه است.

در عین حال در سال های ال نینو مناطق مرکزی و غربی اروپا در طول فصل زمستان بارش های بیشتر از نرمال دریافت می کنند که با کاهش میزان فشار هوا در این منطقه همراه می باشد. در حالیکه اروپای شمالی در چنین سالهایی از بارش های کمتری برخوردار خواهد بود، از طرفی پوشش برف در مناطقی چون شرق قفقاز - حوضه غربی وشرقی دریای خزر و آسیای مرکزی بیشتر ازشرایط نرمال خواهد بود. در واقع مسیر سیکلون ها در منطقه شرق اقیانوس اطلس و اروپا به عرض های جنوبی تری جابجا می شود.

تاثیر مضاعف انسو با همپیوندی IOD

گاهی اوقات رویدادهای شاخص انسو با فاز های مختلف شاخص IOD همپیوند می شوند. در این حالت میزان تاثیر گزاری هر یک از رویدادهای شاخص انسو بر روی مناطق تحت تاثیر، تشدید خواهد شد. مثلا در هنگام بروز فاز گرم IOD به همراه النینو، میزان همرفت در غرب اقیانوس هند و سواحل شرقی آفریقا نسبت به النینو منفرد افزایش زیادتری خواهد داشت. در نواحی شرق اقیانوس هند در منطقه قاره دریایی (اندونزی و استرالیا) فرونشینی هوا تشدید خواهد شد.

این امر سبب افزایش فراتر از نرمال قدرت بادهای شرقی سطحی در اقیانوس هند شده در نتیجه رطوبت اقیانوس هند و دریای سرخ در نقش تغذیه رطوبتی سامانه های مهاجر در خاورمیانه و یا در تکوین توده هوای کم فشار سودانی بیش از پیش ظاهر می گردد و بدین سان، دوره های مرطوبتری را در ایران و خاورمیانه باعث می گردد.

در مواقع رویداد لانینا و فاز منفی IOD به صورت توام، سبب شرایط عکس شرح داده شده در بالا می گردد.

ناهنجاری دمای سطح آب دریا در اقیانوس آرام و هند در طی رویداد های النینو و لانینا به صورت منفرد و همراه با فاز های گرم و سرد IOD

آبشار زیبای استان ایلام در تختان زرین آباد واقع است

سیل بندها عامل سیلاب و آبگرفتگی معابر شهر ایلام است

استان ایلام در طی 3شبانه روز با بارندگی سیل آسایی مواجه بود و شدت بارش روزانه تا 260 میلیمتر ثبت شد و با ایجاد آیگرفتگی و سیلاب خسارت های قابل توجهی به تأسیسات شهری ،روستایی و زمین کشاورزی و فرسایش خاک در این استان وارد آمد. 15 میلیون مترمکعب سیلاب وارد سد ایلام شد و تصفیه خانه آب شرب را از مدار خارج و منجر به قطعی آب در شهر ایلام شد، حدود 15 کیلومتر شبکه فاضلاب و 10 کیلومتر خط انتقال آب تخریب و با آبگرفتگی پست های توزیع برق بخشی از استان با قطعی های چندساعته برق مواجه گردید. 20خیابان شهر ایلام که بر روی سیل بند بودند تخریب شده و بیشتر خیابان های چالیمار ،هانیوان، فرهنگیان، سبزی آباد، دچار آبگرفتگی و آورد رسوبات سنگ و کلوخ و گل و لای در سطح این محلات شده و حداقل 5 هزار منزل مسکونی دچار خسارت و4نفرتلفات جانی و بیش از 600میلیارت خسارت مالی برآورد شده است.
با توجه اینکه اکثر شهرها و روستاهای استان در مسیر حوضه های آبریز قرار دارند. پس خطر سیلاب وجود دارد و لازم است که پیش بینی هایی برای سیلاب های احتمالی انجام گیرد. عوامل بوجود آورنده سیلاب را می توان به دو گروه عوامل طبیعی و عوامل انسانی تقسیم کرد .
عوامل طبیعی :
1-   تحرک و تجمع ابرهای متراکم
2-   بارندگی های مدام و سنگین
3-   تقارن زمانی با فصل زمستان
4-    بالا بودن گرمای نسبی منطقه
5-    استقرار مناطق در حوزه های آبریز اصلی
عوامل انسانی
1-    عدم توجه دقیق و کافی در رعایت ضوابط استاندارد های شهرسازی
2-    هجوم گسترده و بی رویه شهرها و تجاوز به حریم رودخانه ها و مسیلها
3-    ساخت و سازهای بی رویه و مداوم بدون ضابطه در خط القعرها، کوهپایه ها و مسیل ها عمده ترین عوامل هجوم سیلاب و آب گرفتگی در سطح مناطق شهری می باشد به علت تجاوز به حریم خط القعرها و کوهپایه های اطراف شهرها و مناطقی که طی سالیان دراز مسیر طبیعی سیل بوده اند باعث گردیده که هنگام بارندگی آب در حال جریان با موانعی از این قبیل روبرو می شود بعلت مسدود بودن مسیر طبیعی خود و یا ناچیز بودن عرض گذر، یا مانع را تخریب می کند و یا به سمت دیگری منحرف می شوند نمونه بارز این امر بارندگی مرداد 1366 در گلاب دره دربند تهران است که خسارت فراوانی به بار آورد .
4-     عدم وجود سیستم های فاضلاب شهری
5-      نابودی مراتع، جنگلهای اطراف شهرها و عدم تراس بند های لازم
طبق اطلاعات معاونت آبخیزداری کشور از دهه 1330 تا 1390، گویای رشد 380‌درصدی وقوع سیل در کشور است.  که این روند اثر فعالیت های انسانی را بیشتر نمایان می کند. چراکه رشد میزان وقوع سیل در ایران در هر دهه افزایش معناداری به نسبت دهه پیش از خود دارد، هم‌بستگی فراوانی را با زیادتر شدن جمعیت و فعالیت های انسانی نشان می‌دهد.

خوشا به حال گیاهِ «چَویر» که در سرمای کوهساران ایلام بر سرِ برفابه ها گیسو افشانده است

ترجمه فارسی ترانه انار ژه باخان   محمد عزیزی

خوشا به حال گیاهِ «چَویر» که در سرمای کوهساران ایلام  بر سرِ برفابه ­ها گیسو افشانده است./در سحرگاه سرد ِکوهساران ایلام، پیش از برآمدن کامل سپیده­ ی صبح، آویزهای یخ از صخره ­ها آویزانند./درّه­ ها انباشته از یخ­، و ارتفاعات غرق در بارش پیچان برف هستند./پسته­ ی کوهی و چویر و آویشن و «رَنان»دسته ­دسته و خوشه­ خوشه در مناطق مرتفع ِ مشرف به درّه­ ها در کنار هم روییده ­اند./بوی گل و بوی چویر در فصل بهار مانند طبله­ و جامُشکی عطاران خوش­بو است./در منطقه­ ی «سراب بازان»دختران کمرچین پوشیده­ یِ مشک به دوش ِ گیسوکمند را می­بینم؛/ که مانند گل سرخ خودنمایی می­کنند اما تو در میان آن همه گل، متفاوتی./ای محبوب من! نام تو نازنین است. پوست تو مانند لیموی تازه و معطر، لطیف و باطراوت است.  تو چویر رُسته در گذرگاهِ چشمه ­سارانی./تو بنفشه ­ی خوش­بوی ارتفاعات، و میوه ­ی تازه گل­داده­ ا­ی. تو لیلیِ خاندان اشرافی هستی./باز به زیبایی، صخره­ سار به سختی و صعب ­العبوری، و طناب به کوتاهی شهره ­اند، و من به حرمان و بی­ نصیبی نام­ آور شده ام./شب­های سرد و روزهای گرم از پی هم می­گذرند./درختان چتر سبزِ برگ­ هایشان را گسترده و بر سر کوهساران سایه انداخته­ اند.  /تو مانند خورشید در آسمان طلوع کرده ­ای و نور جهان تابت را بر عالم افشانده ­ای. /ای بلبل، فریاد! فصل گل گذشت و گل نرگس به زردی گرایید./خزان است و زمان کوچ سیاه ­چادرهای کُرد فرارسیده است. درست بر عکس زمانی که به ییلاق می­ آمدند و خوش­حال بودند، اکنون فضای اندوهناکی همه­ جا را فراگرفته­ است./از کوچ ناگزیریم و دلتنگیم؛ چرا که آثار مکان­هایی را رها می ­کنیم که از دلبران و محبوبان مان بر جای مانده است./بر فراز تپه­ ها و مکان­ های مرتفع بنیشینیم و از دردمندان سراغی بگیریم./نسیم صبا وزیدن گرفته است و چه نرم و نیکو و معتدل بر من می­ وزد./زمان کوچیدن به گرمسیر فرا رسیده، و دوباره فصل کوچیدن به ییلاق فرامی‌رسد. وعده ­ی دیدار ما زمانی باشد که میوه ­ها می­­رسند./صدای به هم خوردن اسباب و اثاثیه ­ی کوچ­نشینان تازه کوچیده و قه قهه ­ی بلبل در کوه­پایه ­ها وسایه ­ساران به گوش می­رسد./کوچیدیم و در مکانی تازه جای گرفتیم. فصل بهار فرارسیده و گل­های خوش­بو شکفته­ اند./کوچندگانِ به ییلاق کوچیده، به بازی گُل یا پوچ مشغول ­اند. زندگی در سیاه‌چادرهای ییلاقی در نظرمن از گنج تمام شهرها بهتراست./مرغابیان نر و ماده شب­ها بیدارند و روزها را در آبگیرها و چشمه­ ساران به سر می­برند./سیلاب­ها و آب­های توفنده­ ی بهاری، سینه­ ی دره ­ها را شکافته و برفابه ­ها به ناز جاری شده­ اند./زیبایی زمانه به حال کسی خوب است که نشان ِخانه ­ی غم را گم کرده باشد./شب­ها شعله ­ی ماه، پاکیزه و بی­ غش است و آیینه­ ی تمام ­نمای خزانه­ ی غیب الهی است./سربند و دستارت کج است و سایه­ ی درّه هم کج است. زلفت گره­گیر و پرپیچ و تاب است مانند کاکل نیِ تازه رُسته./سیاه­ چادر تازه افراشته سست و لرزان است و صدای شاباش بالابلندان از هرسو بلند است./مانند بزکوهی از فراز صخره ­ها به ژرفای درّه ­ها نگریستم. سال­ها گذشتند و من هم با آن­ها گذشتم./مانند رهگذران آواره و دور از وطن، زمانی بر بلندای ارتفاعات مشرف به درّه­ ها درنگ کنیم./بیا با اشتیاق و لذّت دل، به سیر و صفا و گشت و گذار برویم./بگذار باران­های دانه درشت و سیل­ آسا ببارند و مانند گل به دامان لیلی بریزند./کاروان کوچید و من تنها مانده ­ام و هنوز دو لیموی باغ جمال محبوب را به دست نیاورده ­ام./محبوب من، مانند بزکوهی بر فراز کبیرکوه ایستاده، و با ناز تمام، چویر می­ بوید.

>

داستان فولکلور کردی ایلامی

ئه‌سپ لێوه‌                                          نگارش و تحقیق:   عباس محمدزاده
 یه‌کێ بۆ، یه‌کێ نه‌ۆ، بێجگه‌ خودا، که‌سێ نه‌ۆ، پاتشاێ بۆ، زاڕوو نێاشت. یه‌ێ روژ ده‌ورێشی دوعاێ ئه‌ڕاێ نۆسان. چه‌ن مانگ وه‌ پێ چگ، ژن پاتشا هه‌فت گله‌ گووشت هاورد. وه‌زیر له‌ ترس پاتشا، سه‌ندووق چووینێ هاورد، گووشته‌یله‌ خسته‌ ناوێ و سه‌ندووقه‌ خسته‌ ناو ده‌لیا! سه‌ندووقه‌ لا گرت و که‌فته‌ ناو ئاسیاوێ!
لووینه‌ وه‌ خوه‌شحاڵی سه‌ندووقه‌ برده‌ ماڵ و شکانه‌ێ، وه‌ختێ گووشته‌یله‌ دی چه‌قوو دا ‌لێان. ئه‌وانه‌ بۆنه‌ هه‌فت کوڕ. لووینه‌ یه‌کێ لێان دا ژنه‌ێ و شه‌ش تر دا وه‌ دایکان تا گه‌وراێان بکه‌ن.
ده‌ لاێ تره‌و، وه‌ختێ ده‌ورێش هاته‌وه‌، وته‌ پاتشا: ئه‌ڕا ئه‌وانه‌ خستنه‌ ناو ده‌لیا؟ و دوجاره‌ دوعا نۆسی. نوو مانگ وه‌ پێ چگ، ژن پاتشا هه‌فت گله‌ گووشت تر هاورد. ئیجاره‌ پاتشا چه‌قووه‌ وه‌ شان و گووشته‌یله‌ بۆنه‌ هه‌فت کوڕ نازار!
چه‌ن ساڵ وه‌ پێ چگ. باوگێان مرد. گشت چشته‌یلێان له‌ ده‌س دان. ته‌نیا سێ چشت ئه‌ڕایان ما.
 قاتر شه‌لێ، جام که‌لێ، تفه‌نگ چه‌کێ.
هه‌فت کوڕ ده‌ ژاری، وه‌رد داڵگیان کووچ کردن تا شه‌و ده‌ ساراێ چووڵێ ئاگرێ ده‌م دان.
ئێسه‌ بچیمه‌ سه‌ر، وه‌سه‌رهات ئه‌و هه‌فت براگه‌!
ئه‌وانیش گه‌وراو بۆن. یه‌ێ روژ وه‌رد ژن لووینه‌ قیڕ قاڕ کردن و ده‌و وڵاته‌ کووچ کردن تا ده‌ ساراێ چووڵێ خستن. وه‌ختێ نووڕین دین ده‌ێ‌ سارا ئاگرێ کریاگه‌. ئه‌وان وتن: دو که‌س لێمان بچوو، بزانێ ئه‌وان کیین؟
وه‌ختێ برایل چگنه‌ نزیک ده‌نگێ ژنه‌فتن که‌ وت: هه‌ێ کوڕه‌یل، ئیوه‌ هه‌فت براێ تر دێرن که‌ نیه‌زانم ئێسه‌ هانه‌ کوو؟ ئیوه‌ کوڕ پاتشان، ئیوه‌...
ده‌ێ وه‌خته‌ برایل فامین که‌ یانه‌ هه‌فت برا و داڵگیانن! چگنه‌ نزیک، ده‌س خستن ده‌ مل یه‌کتری و گشتێ که‌فتنه‌ رێ وه‌ره‌و شار گه‌پێ!
وه‌ختێ چگن وه‌ ئه‌و شاره‌، پاتشاێ ئه‌وان، فره‌ هورمه‌تێان گرت. وه‌لێ وه‌زیر نه‌خشه‌ێ کیشا تا له‌ناو بوه‌ێگێان.
وه‌زیر وت: پاتشا ئه‌سپ لێوه‌ و مایین شه‌که‌ر خان خوازێ! یان ئه‌سپه‌ بێارن یا بچنه‌ ناو زندان! یه‌کێ له‌ کوڕه‌یل وت، من چم و که‌فته‌ رێ، ئمجا پیاگ زانا و گه‌پێ دی. پیاگ زانا وت ئه‌سپ لێوه‌ تا ئێسه‌ هه‌زار که‌س کووشتگه‌!
کوڕ وت: ئه‌ێ پیاگ گه‌ورا، تو باته‌ یارمه‌تیم بده‌ی.
خوڵاسه‌، پیاگ گه‌پ وت: بچوو وه‌ ئه‌و کۆه‌، چاڵ ئاوێ هه‌سه‌ که‌ ئه‌سپ لێوه‌ هه‌فته‌ێ یه‌ێ جار لێ تێر خوه‌ێ. له‌‌ لاێ ئه‌وه‌، چاڵ تر دورست بکه‌، ئاو ناو ئی چاڵه‌ بڕشن له‌ ناو ئه‌و، ئمجا پڕ چاڵه‌ ئه‌وه‌ڵه‌، قیل بکه‌، وه‌ختێ ئه‌سپ لێوه‌ خوازێ ئاو بخوه‌ێ، ده‌سه‌یلێ له‌ ناو قیل گیر که‌ێ، ئمجا...
کوڕ‌ چگ، ئه‌و جوره‌یش کرد. ئمجا خوه‌ێ هه‌شار کرد.
 
وه‌ختێ نووڕێ، دنیا بۆ وه‌ ته‌م و توز! ئه‌سپ لێوه‌ نف نا له‌ ئاو وه‌لێ ده‌سه‌یلی له‌ ناو قیل گیر کرد.
ئمجا کوڕ و شمشێره‌ له‌ ناو برده‌ێ و سوار مایین شه‌که‌ر خان بۆ و ئه‌ڵگه‌ردیا. وه‌ختێ هاته‌ نزیک ده‌ریا، مایین شیپان! کوڕ دی چل نووماێ ره‌نگین له‌ ناو ده‌ریا هاتنه‌ ده‌ر و که‌فتنه‌ شوون داڵگێان. تو نه‌ۆش، مایین شه‌که‌ر خان له‌ ترس ئه‌سپ لێوه‌، نوومایله‌ێ خستگه‌ له‌ ده‌ریا، تا ئه‌سپ لێوه‌ نه‌کوشێگان! خوڵاسه‌ کوڕ‌ مایین شه‌که‌ر خان دا وه‌ پاتشا و هه‌و شه‌وه‌ وه‌رد داڵگێ و سێنزه‌ براگه‌ێ ئه‌ڵگه‌ردیان وه‌ره‌و وڵاته‌ی خوه‌یان...